Celiakia – co to za choroba i jakie są jej objawy?

Celiakia to autoimmunologiczna choroba trwająca całe życie. Osoby z celiakia nie mogą spożywać glutenu, ponieważ to uszkadza ich jelito cienkie i wywołuje przykre dolegliwości. Gluten to białko występujące w pszenicy, życie i jęczmieniu. Celiakia może dotknąć każdego w inny sposób, ponieważ jedna osoba może cierpieć na biegunkę i ból brzucha, podczas gdy inna może być drażliwa lub zmęczona.

Co to jest celiakia i jak ją leczyć?

Celiakia to stan, w którym układ odpornościowy atakuje własne tkanki podczas spożywania glutenu. To uszkadza jelito cienkie, które w efekcie nie przyswaja prawidłowo składników odżywczych. Celiakia może powodować szereg objawów, w tym biegunkę, ból brzucha i wzdęcia. 

Celiakia to niepożądana reakcja organizmu na gluten, który jest białkiem pokarmowym występującym w trzech rodzajach zbóż:

• pszenica,
• jęczmień,
• żyto.

Gluten znajduje się w każdej żywności zawierającej te zboża, między innymi w:

• makaron,
• ciastka,
• płatki śniadaniowe,
• większość rodzajów pieczywa,
• niektóre rodzaje sosów,
• ponadto większość piw wytwarzana jest z jęczmienia.

Należy pamiętać, że gluten może również znajdować się w innych produktach, takich jak witaminy i suplementy, produkty do włosów i skóry, pasty do zębów i balsam do ust.

Jakie mogą być objawy celiakii?

Oznaki i objawy trawienne celiakii u dorosłych to:

• biegunka,
• zmęczenie,
• utrata masy ciała,
• wzdęcia i gazy,
• ból brzucha,
• nudności i wymioty,
• zaparcia.

Wiele osób zmagających się z celiakią ma także symptomy niezwiązane z układem pokarmowym, w tym:

• anemia – pochodząca zwykle z niedoboru żelaza,
• utrata gęstości kości (osteoporoza) lub zmiękczenie kości (osteomalacja),
• swędząca, pęcherzowa wysypka skórna (opryszczkowate zapalenie skóry),
• owrzodzenia jamy ustnej,
• bóle głowy i zmęczenie,
• uszkodzenie układu nerwowego, w tym drętwienie i mrowienie stóp oraz dłoni, możliwe problemy z równowagą i zaburzenia funkcji poznawczych,
• bóle stawów,
• zaburzenie funkcjonowania śledziony.

Co się stanie, gdy osoba z celiakia zje gluten?

Kiedy osoba z celiakią zje gluten, ich organizm wytwarza reakcję immunologiczną, która atakuje jelito cienkie. Ataki te prowadzą do uszkodzenia kosmków jelitowych, czyli małych wypustek, które wyściełają jelito cienkie, sprzyjających wchłanianiu składników odżywczych. Kiedy kosmki ulegną uszkodzeniu, składniki odżywcze nie mogą być prawidłowo wchłonięte przez organizm.

Celiakia jest dziedziczna, co oznacza, że występuje rodzinnie. Osoby, których krewny pierwszego stopnia cierpi na celiakię (rodzic, rodzeństwo) mają zwiększone ryzyko zachorowanie na celiakię. Celiakia może rozwinąć się w każdym wieku, a nieleczona może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Leczenie celiakii

Niestety bezpośredniego lekarstwa na celiakię nie ma, ale przestrzeganie diety bezglutenowej powinno pomóc kontrolować objawy i zapobiegać długotrwałym powikłaniom choroby. Nawet jeśli występują jedynie łagodne objawy, to nadal zaleca się zmianę diety, ponieważ dalsze spożywanie glutenu może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. 

Ścisła, dożywotnia dieta bezglutenowa to jedyny sposób na radzenie sobie z celiakią. Dietetyk pracujący z osobami chorymi na celiakię może pomóc zaplanować zdrową dietę bezglutenową. Dieta powinna być ściśle przestrzegana, ponieważ nawet śladowe ilości glutenu mogą być szkodliwe dla osoby chorej, nawet jeśli nie powodują żadnych widocznych lub odczuwalnych objawów. Usunięcie glutenu z diety stopniowo zmniejszy stan zapalny w jelicie cienkim, powodując, że samopoczucie i ogólne zdrowie znacznie się poprawi.

Źródła:

• https://www.nhs.uk/conditions/coeliac-disease/
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/symptoms-causes/syc-20352220
• Celiakia – choroba nie tylko dziecięca, D. Satora, K. Bochen i inni, Family Medicine & Primary Care Review 13/2011, s. 90–94.