Bezsenność – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Bezsenność to zaburzenie właściwego rytmu, czasu trwania i głębokości snu. Sen głównie jest płytki, nie daje uczucia kompletnego wypoczynku. To schorzenie może mieć charakter krótkotrwały lub utrzymywać się przez dłuższy czas. Najczęściej bezsenności towarzyszy intensywne napięcie emocjonalne, pojawiające się w sytuacjach stresowych.

Ludzki organizm od dawna posiada swój rytm biologiczny. Na przemian występują fazy czuwania i spania. Czasami może się zdarzyć, że rytm ten zostaje zaburzony. Przyczyną tego zaburzenia może być obecny styl życia, kiedy spotykamy się codziennie ze stresem. Kiedyś zjawisko to było kojarzone głównie z osobami w podeszłym wieku, aktualnie obserwuje się problemy ze snem u młodszej grupy osób. Badania dowodzą, że co trzeci Polak zgłasza się do lekarza z problemem bezsenności. W obecnych czasach rodzaj tej przypadłości nie jest już traktowany jako objaw towarzyszący innym dolegliwościom, chorobom lecz jako indywidualna jednostka chorobowa, która wymaga szczegółowego leczenia w specjalnym ośrodku zajmującym się takimi zaburzeniami.

Główne przyczyny bezsenności

Pojęcie zaburzenia snu jest obszerne. Możemy wyróżnić kilka popularnych zaburzeń, wśród których najczęściej spotykamy się z bezsennością. Prócz bezsenności często rozpoznaje się:

• Bezdechy oraz chrapanie
• Gwałtowną i nadmierną senność
• Niekontrolowane napady senności
• Lęki nocne, koszmary nocne
• Nocne skurcze nóg
• Lunatykowanie

Jeśli kłopoty z zasypianiem występują nagle, mogą wskazywać na występowanie jakiejś choroby lub być skutkiem negatywnego działania niektórych czynników. Bardzo ważne jest odszukanie przyczyny kłopotów ze snem. Dzięki rozmowie z pacjentem możliwa jest kompleksowa pomoc i leczenie.

Bezsenność ma różne przyczyny:

• somatyczne: nocne parcie na mocz
• psychogenne – stres, konflikty z innymi osobami
• psychotyczne – związane są zaburzeniami depresyjnymi i lękami, urojeniami
• pierwotne – trudne do uchwycenia
• zewnętrzne: ostre światło, hałas, zmiana strefy czasowej
• toksyczne – bezsenność może pojawiać po spożyciu alkoholu lub wybranych leków
• neurogenne – obejmujące niesprawność układu nerwowego i jego zaburzone funkcje

U dorosłych bezsenność łączy się najczęściej z zaburzeniami psychicznymi lub stanami depresyjnymi. Często też bezsenność ma swoje podłoże w chorobach psychofizjologicznych, lub przez odstawienie preparatów mających działanie ośrodkowe, np. preparaty uspokajające lub leki nasenne. Problem bezsenności może mieć różne podłoże. Bezsenność skutecznie uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, ponieważ brak odpowiedniej dawki snu sprawia, że stajemy się często zdenerwowani, rozdrażnieni i mamy gorsze samopoczucie.

Ryzyko bezsenności występuje przede wszystkim:

• po okresie menopauzy
• u osób które miały zdiagnozowane zaburzenia depresyjne w przeszłości
• pracowników zmianowych
• u osób w podeszłym wieku

Bezsenność – objawy kliniczne

Osoby które zmagają się z bezsennością mają nie tylko trudności w zasypianiu, ale również w utrzymaniu snu. Często za wcześnie się budzą, a ich sen nie jest dobrej jakości. Żeby problem bezsenności traktowany był jako nieprawidłowy powinien zaburzać codzienne funkcjonowanie i utrzymywać się przez min. miesiąc.

Kryteria diagnostyczne bezsenności to częste występowania objawów i czas trwania i wpływ jaki bezsenności ma na codzienne życie.
Na podstawie Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych bezsenność dzieli się na nieorganiczne oraz organiczne, nie łączące się z chorobami układu nerwowego. Klasyfikacja Amerykańska chorób i zaburzeń psychicznych grupuje bezsenność na pierwotną i wtórną, która towarzyszy innym chorobom i schorzeniom. Inny podział obejmuje jeszcze czas trwania objawów.
Bezsenność mająca charakter przewlekły, utrzymujący się dłużej niż miesiąc najczęściej ma podłoże psychiczne, np. lęk, depresja. Bezsenność to problem, występujący także u osób nadużywających alkohol. Problemy ze snem sporadycznie mają charakter pierwotny. Bezsenność przygodna trwająca kilka dni i krótkotrwała trwająca maksymalnie cztery tygodnie to najczęściej skutek stresu. Stres może występować w pracy, szkole, w relacjach międzyludzkich.

Bezsenność pokazuje swe objawy u 30-50% badanych dorosłych. U 20% osób objawy występują co trzy razy w tygodniu lub nieprzerwanie, około 28% badanych opiniuje pojawiające się objawy jako umiarkowane lub trudne. Objawy towarzyszące bezsenności zaburzają funkcjonowanie w ciągu dnia u około 15% badanych ludzi.

Diagnostyka bezsenności

Diagnostyka bezsenności opiera się na znalezieniu przyczyny tego schorzenia. Konieczna jest ogólna ocena stanu zdrowia, której dokonuje lekarz przez wywiad lekarski. Wywiad może być przeprowadzony rownież podczas konsultacji lekarskiej online. W trakcie wizyty u specjalisty, dokonuje się u pacjenta pomiaru ciśnienia tętniczego oraz czasami zaleca się badania okresowe i EKG. Jeśli po zbadaniu pacjenta jego stan nie wskazuje przyczyny bezsenności, wyklucza się zaburzenia psychiczne w gabinecie psychiatrycznym. Po odjęciu czynnika psychicznego, lekarz kładzie nacisk na tryb życia pacjenta, sugerując założenie własnego dzienniczka snu. Po uzyskaniu wszystkich najważniejszych informacji możliwe jest rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

U pacjentów, u których ustalenie przyczyny bezsenności nie dało żadnych skutków zalecana jest konsultacja w poradni zajmującej się zaburzeniami snu. Podczas wizyty specjaliści przyglądają się rzadszym przyczynom zaburzenia.

Jak leczyć bezsenność?

Leczenie bezsenności przy użyciu terapii poznawczo-behawioralnej jest podstawą. Warto wspomnieć również o czynnikach, które przyczyniają się do problemów z zaburzeniami snu:

• Niska aktywność fizyczna, lub jej brak
• Drzemki w ciągu dnia
• Nieustanne spędzanie czasu w łóżku
• Zbyt częste przyjmowanie leków nasennych
• Spożywanie alkoholu przed snem
• Usypianie na siłę
• Obawy przed tym jak będzie wyglądać noc
• Częste zastanawianie się nad jakością snu

Wykluczenie tych czynników jest konieczne, aby bezsenność ustąpiła. W leczeniu poznawczo-behawioralnej ważne jest:

• Odpowiednia higiena snu – aby higiena snu była zachowana należy unikać spożywania kofeiny na 6 godzin przed snem, unikać wieczornego światła które jest np. Z ekranu telewizora, unikać spożywania wieczorem alkoholu, spożywać przed snem lekkie posiłki, unikać silnego wysiłku fizycznego trzy godziny przed snem.
• Skrócenie czasu snu
• Kontrolowanie bodźców poprzez chodzenie i kładzenie się do łóżka wtedy kiedy czujemy się bardzo senni, korzystanie z łóżka tylko do snu lub uprawiania seksu, wstawanie rano o określonych porach, unikanie drzemek w ciągu dnia

Leczenie farmakologiczne obejmuje przyjmowanie środków nasennych oraz leków uspokajających, przeciwdepresyjnych. Zaleca się stosowanie środków w aptece które są dostępne bez recepty, np. waleriany lub melisy. W Polsce środki nasenne oraz pochodne to jedyne leki które są zarejestrowane do leczenia farmakologicznego bezsenności. Przerwanie stosowania środków nasennych powoduje, że człowiek zmniejsza ryzyko uzależnienia.

Środki przeciwhistaminowe, przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne nie powodują uzależnień przez co można je stosować przed długi okres czasu. Preparaty przeciwdepresyjne stosowane są podczas terapii przewlekłej bezsenności, należy je podawać w małych dawkach i kilka godzin przed snem.

Leki przeciwpsychotyczne przyjmowane są w niewielkich dawkach, pomagają one leczyć bezsenność. Najlepiej się sprawują u pacjentów uzależnionych oraz z zaburzeniami psychicznymi. Przyjmowanie tych leków następuje w ostateczności, ponieważ powodują działania niepożądane, takie jak tycie, sztywność, obniżenie ciśnienia tętniczego.

Środki dostępne w aptece bez recepty, traktuje się jako zamienniki preparatów nasennych w sytuacji, gdy bezsenność jest wynikiem stresu, nie utrzymuje się długi czas.

Jak można zapobiegać bezsenności?

Bezsenności można przeciwdziałać przez:

• Zwiększanie aktywności fizycznej
• Odrzucanie stanów kiedy pojawia się napięcie psychiczne, unikanie konfliktów międzyludzkich
• Regularne chodzenie spać, unikanie drzemek w ciągu dnia
• Zwiększanie aktywności fizycznej
• Odrzucanie stanów kiedy pojawia się napięcie psychiczne
• unikanie konfliktów międzyludzkich
• unikanie drzemek w ciągu dnia

Unikanie innych sytuacji których skutkiem może być stres. Unikanie spożywania alkoholu przed snem,
Łagodzenie stresu oraz napięcia środkami uspokajającymi lub przyjmowanie leków nasennych.