Czerniak skóry – objawy i leczenie

Nowotworem, który przeraża wielu z nas jest czerniak. Dzieje się to dlatego, że statystyki umieralności na tę chorobę są bardzo wysokie. Lekarze tłumaczą, że rak ten staje się groźny wtedy, gdy zbyt późno się go wykryje. Natomiast we wczesnym stadium można go skutecznie usunąć operacyjne. Dlatego też bardzo ważne są profilaktyczne badania.

Informacje ogólne

Jednym z najbardziej złośliwych nowotworów jest czerniak. Powstaje z komórek barwnikowych, skóry lub błon śluzowych (np. odbytu, sromu i jamy ustnej) albo też błony naczyniowej gałki ocznej. Na ten nowotwór choruje ok. 5-7 procent wszystkich nowotworów skóry.
Najwięcej osób choruje w Australii. W Polsce jednak mniej, ale liczba ta szybko rośnie. Wzrost zachorowań związany jest z modą na opalanie oraz trybem życia. Coraz częściej diagnozuje się czerniaka u ludzi zbyt młodych – nawet 20-30 letnich.

Objawy czerniaka

Objawy czerniaka zależą przede wszystkim od stopnia jego zaawansowania. We wczesnym stadium choroby, zmiany są niesymetryczne, płaskie, o różnym kolorze i nieregularnych, poszarpanych brzegach. W postaci zaawansowanej zmiany są już uwypuklone nad poziom skóry, często owrzodziałe z wydzieliną zabarwioną krwią. W niektórych sytuacjach, np. w przypadku czerniaka odbytu, początkowym objawem choroby może być powiększenie węzłów chłonnych w okolicy miejsca choroby.

Pieprzyki, a czerniak na co uważać?

Przeważnie każdy z nas na swojej skórze ma dużo, nawet do kilkuset pieprzyków i innych znamion. Nie wszyscy je akceptujemy. Trzeba jednak oceniać je pod kątem zdrowotnym.
Powinien niepokoić nas ich nieregularny kształt, nierówne poszarpane brzegi, różne rozmiary i ich kolory. Mogą być objawami rozwoju czerniaka.
Nowotwór ten wywodzi się z komórek barwnikowych, które wytwarzają i zawierają melaninę. Po pewnym czasie mogą ulec złośliwej mutacji. Czerniak przeważnie występuje na skórze, ale może pojawiać się tam, gdzie są melanocyty. Na przykład na błonach śluzowych lub w siatkówce oka.

Przyczyny Czerniaka

Dużą rolę w powstawaniu czerniaka odgrywa promieniowanie ultrafioletowe (UV). Ma ono bezpośredni wpływ na materiał genetyczny komórek naskórka, doprowadzając do jego uszkodzenia jak też do osłabienia procesów naprawczych skóry. Działanie promieni jest szkodliwe dla każdego człowieka a niektórzy są bardzo narażeni na wystąpienie czerniaka. Do tej grupy należą:

• nosiciele mutacji konkretnych genów
• osoby, gdzie w rodzinie zdiagnozowano czerniaka
• osoby, które mają liczne znamiona barwnikowe,
• znamiona atypowe lub znamiona o zmiennym wyglądzie.
• osoby z jasną karnacją, jasnych lub rudych włosach, niebieskich oczach oraz z piegami
• osoby, które intensywnie opalają się na słońcu lub w solarium
• osoby, które posiadają skłonności do oparzeń słonecznych
• osoby posiadające obniżoną odporność, np. chorzy przyjmujący leki immunosupresyjne po przeszczepach narządu.

Jak rozpoznać czerniaka

Aby wykryć czerniaka należy poddać się badaniu lekarskiemu, które to badanie obejmuje całą skórę, a w szczególności skórę owłosioną głowy, dłonie, stopy i przestrzenie między palcami. Cechami zmiany skórnej, które mogą prowadzić do podejrzenia czerniaka to:

1. asymetryczny, nieregularny kształt
2. niejednolity kolor
3. nierówne, poszarpane brzegi
4. zmiany w kształcie i rozmiarze
5. dynamika zmian w wyglądzie
6. swędzenie, owrzodzenie i krwawienie

Aby potwierdzić diagnozę, ocenić stopień zaawansowania i rokowania, niezbędne jest badanie histopatologiczne całej chirurgicznie usuniętej zmiany. Podejrzaną zmianę usuwa się w całości z marginesem zdrowej skóry i przekazuje do badania histopatologicznego. Zabieg ten nazywany jest biopsją wycinającą. Wykonuje się także podstawowe badania laboratoryjne, m.in. ocenę stężenia dehydrogenazy mleczanowej (LDH), USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej.

Leczenie czerniaka

Najważniejszą rolę w leczeniu czerniaka odgrywa jego wczesne wykrycie. Pomimo, że tylko część czerniaków, ok. 40% powstaje z wcześniej występujących znamion, a reszta powstaje na skórze niezmienionej. Podstawą szybkiego wykrycia czerniaka oraz jego skutecznego leczenia jest regularna kontrola dermatologiczna skóry.
Efektywnym leczeniem czerniaka jest leczenie operacyjne, które polega na wycięciu zmiany wraz z marginesem skóry zdrowej. Po stwierdzeniu czerniaka w badaniu histopatologicznym, podejmuje się decyzję o wycięciu blizny z zachowaniem odpowiednich marginesów oraz wykonaniu biopsji węzła wartowniczego. Węzłem wartowniczym nazywamy taki węzeł chłonny, który jest pierwszy na drodze spływu chłonki z obszaru wyciętego czerniaka. Kiedy stwierdza się przerzut w węźle wartowniczym, usuwane są węzły chłonne z całego obszaru spływu chłonki, czyli wykonywana jest tzw. limfadenektomia.
W zaawansowanym stadium czerniaka postępowanie jest indywidualizowane. Metodami leczenia jest: chirurgia, chemioterapia oraz immunoterapia

Rokowanie i powikłania czerniaka

Czerniaki rozwijające się na kończynach lepiej rokują od tych na tułowiu. Nawrót choroby wzrasta wraz z głębokością naciekania zmiany pierwotnej. Aby zwiększyć swoje szanse, należy pamiętać, by przynajmniej raz w roku odwiedzić dermatologa. W chorobie czerniaka przerzuty mogą wystąpić poprzez naczynia chłonne i krwionośne. Pojawienie się ich jest związane z większym zaawansowaniem choroby i rokowanie jest gorsze.
Po zakończeniu leczenia, należy regularnie kontrolować się, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Czerniak a zapobieganie

Aby zapobiegać zachorowaniom na ciężkie postacie czerniaka należy:

• u każdego pacjenta ocenić ryzyko zachorowania i dopasować postępowanie profilaktyczne
• objąć osoby z grup ryzyka bardziej szczegółową opieką
• unikać nadmiernego opalania się na słońcu,
• unikać opalania w solariach
• dbać o odpowiednią ochronę przed słońcem,
• stosować kremów z filtrem UV
• regularnie obserwować i oceniać znamiona zgodnie z zasadą ABCDE

Pamiętaj!

Obserwuj co miesiąc swoją skórę i znamiona, a w przypadku, kiedy coś zauważysz, skontaktuj się z dermatologiem. Warto umówić się na wizytę z lekarzem online, by omówić swoje wstępne obawy i zebrać wywiad.

1. Raz w roku kontroluj znamiona u dermatologa.
2. Dbaj o odpowiednią ochronę przeciwsłoneczną
3. Stosuj kremy z wysokim filtrem UV,
4. Unikaj wystawiania się na słońce między godziną 10.00 a 16.00,
5. noś okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV

Badaj się!

Pomimo, że dla wielu z nas diagnoza „czerniak” może być wyrokiem, to lekarze tłumaczą, że choroba ta nie musi być nieuleczalna czy też śmiertelna. Dużym odsetkiem wyleczeń jest wczesne wykrycie czerniaka. Kiedy pojawi się zmiana o grubości 1-2 mm, wyleczenie wynosi od 80 do 90 proc. Aby zwiększyć swoje szanse, trzeba pamiętać żeby przynajmniej raz w roku kontrolować znamiona u dermatologa. Jeżeli na tym etapie lekarz coś zauważy, wykonuje badanie histopatologiczne podejrzanej zmiany a następnie wycina ją w całości wraz z marginesem zdrowej skóry i przekazuje do badania. We wczesnym stadium choroby przeważnie na tym leczenie można zakończyć. W przypadku, jeśli nowotwór jest bardziej zaawansowany, stosuje się chemioterapię i immunoterapię.

Źródła:
„Interna Szczeklika 2015”.
„Podstawy chirurgii” wyd. Medycyna Praktyczna.
„Znamiona barwnikowe (pieprzyki)” J. Maciejewska, Medycyna Praktyczna .