Jak pielęgnować protezy zębowe? Podstawowe zasady higieny i konserwacji

W Polsce już co druga osoba w wieku powyżej 40 lat nosi protezę zębową – nowoczesna protetyka szybko eliminuje problem bezzębia, przywraca komfort codziennego życia i pewność siebie. Jednak dla wielu pacjentów utrata zębów własnych oznacza także ustanie potrzeby dbania o higienę jamy ustnej. Tymczasem ta ma zasadnicze znaczenie zarówno dla stanu samej protezy, jak i dla ogólnego zdrowia. Jak więc pielęgnować protezy zębowe i dlaczego to takie ważne? Wyjaśniamy!

Dlaczego o protezę trzeba dbać równie mocno, jak o zęby własne?

Na protezach, tak jak na zębach naturalnych, gromadzi się płytka bakteryjna, która – bez regularnego usuwania – doprowadza do licznych problemów, jak stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, stomatopatie protetyczne (czyli patologiczne zmiany w obrębie śluzówki), zapalenia dziąseł czy nieprzyjemny zapach z ust. Największe ryzyko obserwujemy u pacjentów użytkujących protezy tradycyjne: ruchome akrylowe, które jednocześnie wciąż są stosowane najczęściej. Powierzchnia dośluzówkowa protezy tego typu jest szorstka, a materiał porowaty – to korzystne warunki do odkładania się biofilmu bakteryjno-grzybiczego. 

Płyta protezy pokrywa także tkanki jamy ustnej – powoduje więc w tych miejscach wzrost temperatury i wilgotności oraz ogranicza przepływ śliny, która pełni funkcję oczyszczającą. Gdy do tego dochodzi spadek pH w wyniku odkładania się płytki, a pacjent stosuje dietę bogatą w cukry, dochodzi do kolonizacji grzybami Candida. Pacjenci z uzupełnieniami protetycznymi są zatem narażeni na zakażenia bakteryjne i grzybicze. 

Infekcje jamy ustnej sprawiają dyskomfort i ból; trzeba je leczyć także z tego względu, że mogą rozprzestrzeniać się na inne narządy. Obecność patogenów zwiększa ryzyko takich chorób jak np. zapalenie wsierdzia, zakażenia dróg oddechowych, zachłystowe zapalenie płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc, zawał mięśnia sercowego czy osteoporoza. Płytka bakteryjna na protezie ma też negatywny wpływ na zdrowie pozostałych zdrowych zębów (jest przyczyną próchnicy i paradontozy). A poza tym powoduje przebarwienia (remineralizuje się w kamień) – obniża więc estetykę protezy, którą trzeba szybciej wymienić.

Czy z protezą wciąż trzeba chodzić do stomatologa?

Tak, pacjent z protezą powinien zgłaszać się na wizyty kontrolne co 6-12 miesięcy lub zgodnie ze wskazaniami swojego lekarza. Płytka bakteryjna to jedno, ale wiele problemów może wywołać sama niedopasowana lub źle użytkowana proteza. Często powoduje nacisk na dziąsła i kości, trudności z żuciem i mówieniem, podrażnienia i owrzodzenia, osłabienie pozostałych zębów oraz zmiany w wyglądzie twarzy – temu wszystkiemu zapobiegają kontrole. 

Takie wizyty mają na celu:

• Podścielenie i korektę protezy lub zasygnalizowanie konieczności jej wymiany. Adaptacja do protezy jest procesem, podczas którego mogą występować dolegliwości np. otarcia. Również po pewnym czasie niekiedy pojawiają się problemy ze stabilnością uzupełnienia czy wrażenie ucisku. Na wizycie kontrolnej specjalista może je rozwiązać: zrobić korektę zwarcia czy pobrzeża protezy lub ją podścielić. Dzięki regularnym kontrolom lekarz we właściwym momencie zasygnalizuje potrzebę wymiany protezy i zaproponuje inne formy leczenia (np. wszczepienie implantów, które ją ustabilizują).

• Profesjonalną higienizację protezy. Celem wizyty kontrolnej jest również dokładne wyczyszczenie oraz wysterylizowanie protezy – poprzez zabiegi takie jak mycie w myjce ultradźwiękowej, skaling czy piaskowanie (usunięcie płytki i kamienia ze sztucznych i pozostałych zębów własnych). Taka higienizacja w znacznym stopniu zmniejsza ryzyko rozwoju infekcji: przeciwdziała próchnicy zębów zdrowych, paradontozie, stanom zapalnym w obrębie jamy ustnej oraz wszystkim związanym z nimi problemom.

• Kontrolę stanu pozostałego uzębienia własnego i tkanek miękkich. Stomatolog w trakcie takiej wizyty kontrolnej sprawdza ogólny stan nie tylko protezy, ale również tkanek miękkich, podłoża protetycznego oraz pozostałego uzębienia własnego. Tylko regularne wizyty mogą zapobiec chorobom i utracie reszty zębów własnych, bo specjalista skutecznie rozpozna pierwsze oznaki próchnicy (z reguły niewidoczne dla pacjenta) czy stanów zapalnych i wdroży odpowiednią terapię. A im szybciej zajmie się takimi problemami, tym mniej inwazyjne, szybsze i tańsze będzie leczenie.

Jak dbać o higienę protez zębowych i jamy ustnej?

Specjaliści zalecają ściąganie protezy zębowej na noc i przechowywanie jej w suchym środowisku, w szczelnym i czystym pojemniku, najlepiej specjalnym: do protez. Suchy pojemnik ogranicza namnażanie się patogenów, a szklanka z wodą – wprost przeciwnie. Aby zapobiec wrażeniu „za ciasnej” protezy, wystarczy ją przed ponownym założeniem zanurzyć na moment w wodzie. 

Kolejną ważną zasadą jest regularne czyszczenie protez oraz błon śluzowych jamy ustnej i pozostałych zębów własnych, najlepiej po każdym posiłku (przynajmniej 2-3 razy dziennie i koniecznie na noc). Do czyszczenia protezy warto wybrać szczoteczkę stworzoną w tym celu: miękką, z podwójnym włosiem i większą główką. Do higienizacji zębów własnych i jamy ustnej należy kupić drugą. Zarówno protezę, jak i zęby naturalne trzeba szczotkować prawidłowo – zgodnie z zasadami (warto obejrzeć wideoporadnik). Warto także używać nici dentystycznej i płynu do płukania jamy ustnej. Protezy nie należy czyścić zwykłą pastą do zębów: konieczny jest specjalny preparat. Taka pasta nie może zawierać materiałów ściernych, powinna być także dostosowana do materiału protezy, np. akrylu. Dobrze, jeśli ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Warto również regularnie sterylizować protezę, ale nie wrzątkiem. Najlepiej sprawdzi się domowa myjka ultradźwiękowa, która kosztuje kilkaset złotych. Innym dobrym rozwiązaniem jest używanie tabletek musujących, zwłaszcza tych z podchlorynem sodu. Nie należy jednak moczyć protezy dłużej niż 10 minut, bo może się wówczas odbarwić i zniszczyć.

Na co uważać przy użytkowaniu protez?

Stabilność ruchomej protezy akrylowej dobrze podnoszą kleje do protez. Należy jednak używać ich maksymalnie rzadko i dokładnie usuwać ich resztki. Pozostałości kleju mogą pogłębiać stany zapalne w jamie ustnej i przyczyniać się do powstawania kolejnych. Nadmierne lub codzienne stosowanie klejów może mieć też działanie toksyczne: wiązać się z przedawkowaniem zawartego w nich cynku. Warto więc ograniczyć ich używanie (krótkoterminowo i tylko wtedy, gdy to konieczne), a najlepiej najpierw skonsultować się ze specjalistą.

Druga ważna sprawa to ograniczenie cukrów i kwasów w codziennej diecie oraz zaprzestanie palenia tytoniu. Wysokocukrowa dieta sprzyja bakteriom i grzybom, kwasy zaś niszczą szkliwo zębów i materiał protezy. Z kolei palenie tytoniu ogranicza wydzielanie śliny (która oczyszcza jamę ustną i zapobiega kolonizacji), nie wspominając oczywiście o pozostałym szkodliwym, w tym rakotwórczym, wpływie papierosów i wyrobów tytoniowych na zdrowie jamy ustnej (i całego organizmu).

Gdzie wykonać protezy zębowe w Katowicach?

Tradycyjne i nowoczesne protezy zębowe w Katowicach wykonuje m.in. Centrum Stomatologii i Ortodoncji FRESHmed. To prywatna placówka, którą wyróżnia interdyscyplinarny zespół i nowoczesne zaplecze. Przeprowadza pacjentów przez cały proces leczenia: od terapii zdrowych zębów, poprzez usunięcie tych nienadających się już do leczenia, aż po przygotowanie protezy, także wspartej na implantach. Szczególną cechą klinki jest podejście „bez bólu i stresu”, które osiąga m.in. nowoczesnymi metodami znieczulania komputerowego.

Partnerem artykułu jest Freshmed.

Materiały źródłowe:

• Scheffs B., Marcinkowska A., Rola edukacji pacjentów w zakresie higieny protez ruchomych – opis przypadków, „Protetyka Stomatologiczna” 2018, nr 68(1), s. 95-100, http://www.protetstomatol.pl/pdf-100335-32296?filename=The%20role%20of%20patients.pdf (dostęp 17.04.2024)
• Jedynak B., Braksator A., Profesjonalne zabiegi higieniczne u pacjentów użytkujących uzupełnienia protetyczne, „Protetyka Stomatologiczna” 2017, nr 67(4), s. 395-407, http://www.protetstomatol.pl/pdf-100291-32287?filename=Professional%20hygiene.pdf (dostęp 17.04.2024)
• Taraszkiewicz-Sulik K., Laszewska A., Górska K., Magnuszewski Ł., Higiena ruchomych uzupełnień protetycznych na podstawie badań ankietowych, „Protetyka Stomatologiczna” 2016, nr 66(2), s. 126-135, http://www.protetstomatol.pl/pdf-100274-32230?filename=Survey_based%20assessment.pdf (dostęp 17.04.2024)