Zapalenie trzustki to stan zapalny, który potrafi zaskoczyć nagle, ale też rozwijać się powoli i podstępnie. W obu przypadkach może być groźny – nie tylko dla samego narządu, ale i dla całego organizmu. Trzustka to niezwykle ważny gruczoł – odpowiada za produkcję enzymów trawiennych i insuliny. Gdy coś zaburzy jej działanie, skutki mogą być poważne.
Najczęściej spotyka się dwa rodzaje zapalenia: ostre i przewlekłe. Ostre potrafi dać o sobie znać dramatycznym bólem, przewlekłe – może latami niszczyć trzustkę niemal niezauważalnie. W obu przypadkach szybka diagnoza i właściwe leczenie są kluczowe.
Najbardziej typowym objawem ostrego zapalenia trzustki jest silny ból brzucha. To ból, który często promieniuje do pleców i sprawia wrażenie jakby „opasywał” ciało. Czasami towarzyszą mu nudności, wymioty, gorączka i zatrzymanie gazów. Taki stan może wymagać hospitalizacji.
W przypadku przewlekłego zapalenia objawy są bardziej subtelne: ból brzucha pojawia się po jedzeniu, zwłaszcza tłustym, mogą wystąpić wzdęcia, spadek masy ciała i cuchnące, tłuszczowe stolce. Z czasem rozwijają się też niedobory witamin, ponieważ trzustka przestaje wydzielać potrzebne enzymy.
Wśród winowajców ostrego zapalenia najczęściej wymienia się kamicę żółciową i nadmierne spożycie alkoholu. Ale lista jest dłuższa: urazy jamy brzusznej, niektóre leki, wysokie stężenie trójglicerydów, mutacje genetyczne, a nawet powikłania po badaniach endoskopowych.
Przewlekłe zapalenie ma często związek z długotrwałym nadużywaniem alkoholu, paleniem tytoniu, ale też nieleczonymi wcześniejszymi epizodami ostrymi. Czasem rozwija się wskutek chorób autoimmunologicznych albo zaburzeń metabolicznych, takich jak hiperkalcemia czy hipertriglicerydemia.
W ostrym zapaleniu trzustki diagnozę często stawia się na podstawie silnego bólu brzucha, badania fizykalnego i wyników laboratoryjnych. Podwyższone stężenie enzymów trzustkowych – amylazy i lipazy – to jeden z najważniejszych wskaźników. Często wykonuje się również USG i tomografię komputerową.
W przewlekłym zapaleniu sytuacja jest trudniejsza. Wczesne etapy choroby mogą nie dawać wyraźnych sygnałów. Pomocne są badania obrazowe, jak EUS czy MRI, oraz testy czynnościowe – np. oznaczanie elastazy w kale. Często lekarz decyduje o potrzebie wykonania kilku różnych testów, by potwierdzić diagnozę.
Leczenie zależy od rodzaju i nasilenia choroby. W ostrym zapaleniu trzustki kluczowe jest odciążenie trzustki – pacjent trafia na głodówkę, dostaje płyny dożylnie i leki przeciwbólowe. W cięższych przypadkach może być konieczne żywienie pozajelitowe i stały monitoring.
Przy przewlekłym zapaleniu celem leczenia jest łagodzenie objawów i zapobieganie dalszym uszkodzeniom. Stosuje się enzymy trzustkowe, dietę o obniżonej zawartości tłuszczu i leczenie bólu. Jeśli dojdzie do rozwoju cukrzycy – wprowadza się leczenie metaboliczne. Niezbędne jest też całkowite odstawienie alkoholu.
W ostrej fazie zapalenia jedzenie jest wstrzymywane – trzustka musi odpocząć. Gdy stan się stabilizuje, wprowadza się lekkostrawną dietę, zaczynając od kleików i gotowanych warzyw. Stopniowo rozszerza się jadłospis, ale bez smażonych potraw, ostrych przypraw i alkoholu.
W przewlekłym zapaleniu trzustki dieta musi być zbilansowana, ale delikatna. Unika się tłuszczu, błonnika i potraw ciężkostrawnych. Posiłki powinny być częste, małe i bogate w łatwo przyswajalne składniki. Konieczna może być suplementacja witamin – szczególnie A, D, E i K.
Zapalenie trzustki, szczególnie nieleczone lub źle prowadzone, może prowadzić do poważnych powikłań. W ostrym zapaleniu grożą nam torbiele, przetoki, martwica trzustki, a nawet wstrząs i niewydolność wielonarządowa. W przewlekłym – upośledzone wchłanianie, niedożywienie, cukrzyca, a nawet nowotwór trzustki.
Źródła:
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. (2021). Pancreatitis. National Institutes of Health.https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/pancreatitis
Mayo Clinic. (2023). Pancreatitis. Mayo Foundation for Medical Education and Research.https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pancreatitis/symptoms-causes/syc-20360227
Cleveland Clinic. (2023). Pancreatitis: Causes, symptoms, diagnosis & treatment. Cleveland Clinic.https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4116-pancreatitis
Najpopularniejsze pytania naszych pacjentów:
1. Czy zapalenie trzustki zawsze oznacza pobyt w szpitalu?
Nie zawsze. Lekkie przypadki można leczyć ambulatoryjnie, ale ostre lub przewlekłe zapalenie zwykle wymaga hospitalizacji i monitoringu.
2. Czy po zapaleniu trzustki można wrócić do normalnej diety?
Z czasem tak, ale stopniowo i pod kontrolą lekarza lub dietetyka. Niezbędna jest dieta lekkostrawna i unikanie alkoholu.
3. Czy zapalenie trzustki może przejść samo?
Łagodne ostre zapalenie czasem ustępuje po krótkim leczeniu objawowym, ale zawsze wymaga diagnozy i nadzoru lekarskiego.
4. Czy zapalenie trzustki może być dziedziczne?
Tak, istnieją genetyczne predyspozycje do tej choroby, choć większość przypadków wynika z trybu życia (np. alkohol, dieta).
Prosty formularz! Wybierz godzinę konsultacji i oczekuj na kontakt z lekarzem online
