Antykoncepcja hormonalna jest jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Dziś mamy wiele sposobów zapobiegania ciąży i każdy może znaleźć coś dla siebie, o ile wie, które cechy są dla niego najważniejsze. Dla Twojej wygody stworzyliśmy krótki przewodnik dotyczący obecnie stosowanych hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Co to jest antykoncepcja hormonalna?

Antykoncepcja hormonalna to wszystkie metody wymagające stosowania hormonów. Ich metody obsługi są różne. Obejmują: doustne środki antykoncepcyjne, plaster transdermalny, pierścień dopochwowy, wstrzyknięcie domięśniowe czy implanty podskórne.

Indeks Pearl’a

Tak zwany indeks perłowy. Wynika z niego ile par rocznie zajdzie w ciąże stosując daną metodę antykoncepcji. Im mniejszy indeks, tym skuteczniejsza metoda. Najczęstsze wartości tego wskaźnika to:

– zastosowanie danej metody w idealnych warunkach, dokładnie tak, jak sugerowano

– z dopuszczeniem błędu.

W przypadku braku jakiejkolwiek metody antykoncepcji wskaźnik Pearla dla stosunku płciowego wynosi 85. Oprócz powyższych wskaźników skuteczność można również ocenić procentowo, a także wziąć pod uwagę procent par, które nie zajdą w ciążę daną metodą. Metodę tę stosują WHO

Rodzaje antykoncepcji w formie tabletek

Istnieją dwa rodzaje takich środków antykoncepcyjnych: Mieszanka antykoncepcyjna zawierająca estrogen i progesteron oraz środki antykoncepcyjne zawierające tylko progesteron (tzw. „Mini tabletki” i awaryjne środki antykoncepcyjne). Różnią się nie tylko składem, ale także funkcjami, wskazaniami czy przeciwwskazaniami. Pigułki antykoncepcyjne to jeden z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania ciąży.

Działanie tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych

Najpopularniejszym środkiem antykoncepcyjnym jest lek dwuskładnikowy. Wykorzystuje on działanie dwóch hormonów: progesteronu i estrogenu.

Progesteron zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjki macicy i sprawia, że plemniki są nieprzepuszczalne. Zmienia również endometrium w sposób szkodliwy dla zapłodnionej komórki jajowej.

Z drugiej strony estrogen może wzmacniać działanie progesteronu i zapobiegać nieregularnym krwawieniom z pochwy.

Jeśli regularnie przyjmujesz pigułki antykoncepcyjne, są one bardzo skuteczne (wskaźnik Pearl 0,1-8). Najczęstsze powody, dla których ta metoda antykoncepcji nie działa, to:

– Pominięcie tabletki – szczegółowy opis każdej sytuacji znajduje się w ulotce każdego produktu

– Biegunka lub wymioty – zabieg również można znaleźć na ulotce,

– Stosowanie leków zmniejszających skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, takich jak niektóre antybiotyki, leki przeciwpadaczkowe, przeciwgruźlicze i przeciwgrzybicze.

Ważna uwaga: W przypadku braku pewności co do skuteczności antykoncepcji w konkretnej sytuacji, należy zapoznać się z ulotką informacyjną lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Jak brać tabletki antykoncepcyjne?

Schemat dawkowania tabletek zależy od wybranego preparatu. Niektóre wymagają 21 dni i 7 dni wolnego. Inne leki wymagają 28 dni bez przerwy (21 tabletek zawiera hormony, pozostałe 7 tabletek to tabletki placebo lub 24 tabletki zawierają hormony, a 4 tabletki to placebo).

Nie ma potrzeby odpoczynku pomiędzy kolejnymi pakietami. Dopóki preparat rozpocznie się w 5 dniu cyklu (czyli w 5 dniu miesięcznego krwawienia), działanie antykoncepcyjne można uzyskać już z pierwszej tabletki.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe używane są też przy leczeniu różnych dolegliwości, np.:

-trądziku,

-obfitych, nieregularnych lub bolesnych krwawień miesiączkowych,

-torbieli jajnika.

Tabletki takie powodują czasami działania niepożądane, np. nudności, spadek libido, bóle piersi, czy huśtawki nastroju. Fakt długotrwałego stosowania środków antykoncepcyjnych jest ważną informacją o stanie zdrowia, dlatego należy go zgłaszać podczas badań lekarskich i konsultacji.

Kiedy nie należy stosować tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych?

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do stosowania tej metody są:

-ciąża,

-historia lub wywiad rodzinny dotyczący chorób naczyniowych, takich jak żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych,

-rak piersi i inne guzy estrogenozależne,

-niewyjaśnione krwawienie z pochwy

-ciężka choroba wątroby

-otyłość z indeksem masy ciała powyżej 35 lat.

Wciąż badany jest wpływ tabletek na ryzyko rozwoju raka. Obecnie wiadomo, że stosowanie tej metody antykoncepcji może zmniejszyć ryzyko raka jajnika i raka endometrium (endometrium) o 80% po 10 latach stosowania. Jednocześnie okazuje się, że u pacjentek przyjmujących skojarzony lek częściej zdiagnozowane są guzy piersi i szyjki macicy – ale może to mieć związek z tym, że pacjentki te częściej się badają.

Działanie tabletek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych

Druga pigułka antykoncepcyjna to pigułka zawierająca tylko progesteron, tak zwana „mini tabletka” antykoncepcyjna. Działają one poprzez zagęszczanie śluzu szyjkowego, dzięki czemu nasienie staje się nieprzepuszczalne.

Tabletki należy przyjmować o tej samej porze każdego dnia, ponieważ konsystencja śluzu zmieni się w ciągu 2-4 godzin od zwykłej pory przyjmowania. Współczynnik perłowy „minitabletek” wynosi 0,5-5. 40% kobiet stosujących tę metodę owuluje normalnie, więc te środki nie mogą zapobiec ciąży pozamacicznej.

Takie tabletki polecane są kobietom karmiącym piersią (hormony nie dostają się do mleka) oraz kobietom, które nie mogą stosować tabletek dwuskładnikowych – np. Kobietom z cukrzycą, słabą tolerancją estrogenów, chorobami układu krążenia lub palącymi.

Tabletka „dzień po”

Antykoncepcja hormonalna obejmuje również tak zwane awaryjne środki antykoncepcyjne – „Tabletkę po stosunku”. Kiedy zastosowane metody antykoncepcji zawiodą (na przykład, gdy prezerwatywa zsunie się) lub dojdzie do stosunku płciowego bez zabezpieczenia, jest to wskazanie do ich zastosowania.

Skuteczna stawka tabletek „po” wynosi od 50% do 90%. Zależy to od czasu, jaki upłynął od zażycia tabletki i etapu cyklu, w którym znajduje się kobieta.

W okresie przedowulacyjnym działanie pigułki „po” polega na hamowaniu owulacji. Jednak po owulacji tabletki te zmienią skład śluzu szyjki macicy i wpłyną na błonę śluzową macicy, czyniąc ją wrogą dla zapłodnionego jajeczka.

Pigułka „po” i skutki uboczne

Efekty uboczne obejmują:

-Choroby przewodu pokarmowego (nudności, utrata apetytu, wymioty, biegunka),

-Zawroty głowy i ból głowy,

-Ból w mięśniach,

-Tkliwość piersi,

-Zaburzenia nastroju.

Antykoncepcji awaryjnej nie należy stosować wielokrotnie podczas tego samego cyklu miesiączkowego i należy ją stosować jako rutynową metodę antykoncepcji.

Rodzaje tabletek “po”

Na polskim rynku istnieją dwa rodzaje preparatów substancji czynnych, które można kupić wyłącznie na receptę. Różnią się substancją czynną i możliwym czasem podania.

Preparaty z lewonorgestrelem są mniej płatne. Środek ten należy zażyć jak najszybciej, najlepiej w ciągu 12 godzin (ale nie później niż 72 godziny) po stosunku płciowym bez zabezpieczenia lub zastosowana metoda zawodzi. Nie należy go stosować wielokrotnie podczas tego samego cyklu miesiączkowego i należy go stosować jako rutynową metodę antykoncepcji.

Po stosunku płciowym bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zawiodła metoda antykoncepcji, środku z uliprystalem można zużyć w ciągu 120 godzin (5 dni). Zaleca się stosowanie innej mechanicznej metody antykoncepcji do początku kolejnego cyklu, przed przyjęciem kolejnej dawki tabletek antykoncepcyjnych i stałych hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Gdy ciąża zostanie rozpoznana po podaniu uliprystalu, należy wziąć pod uwagę możliwość ciąży pozamacicznej.

Plastry antykoncepcyjne

Plaster antykoncepcyjny jest formą antykoncepcji hormonalnej i składa się z dwóch hormonów (estrogenu i progesteronu), które są dostarczane bezpośrednio do krwiobiegu.

Plaster należy nakleić na suchą, zdrową skórę brzucha, pośladków, ramion, pleców lub ud raz w tygodniu (zwykle w 1., 7. i 15. dniu cyklu).

Według wskaźnika Pearla ważność wynosi 0,9. U 5% kobiet plaster przedwcześnie odpada, au 20% kobiet pojawiają się reakcje skórne.

Przeciwwskazaniem do stosowania tej metody jest waga powyżej 90 kg, ponieważ hormon przenika do krwi w niewystarczającym stężeniu. Stosowanie plastrów antykoncepcyjnych może mieć działanie przeciwtrądzikowe.

Krążki dopochwowe

Pierścień dopochwowy, będący formą antykoncepcji hormonalnej, jest mały (4 mm grubości i 54 mm średnicy), miękki i elastyczny. Zawierają dwa hormony, estrogen i progesteron, które są stopniowo uwalniane, aby zapobiec owulacji i zagęścić śluz szyjkowy.

Kobieta samodzielnie wkłada krążek międzykręgowy do pochwy, a warunkiem jego 21 dniowej skuteczności jest stykanie się z błoną śluzową pochwy. Indeks perłowy tej metody wynosi 0,65.

Krążek może działać do 3 godzin po wyjęciu, ale nie należy go wyjmować podczas stosunku płciowego.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Zastrzyki antykoncepcyjne to hormonalna metoda antykoncepcji polegająca na domięśniowym wstrzyknięciu progesteronu, który może hamować owulację i zagęszczać śluz szyjkowy. Czas działania zastrzyku wynosi 3 miesiące. Jest to metoda bardzo skuteczna (PI = 0,3), ale jest prawie nieodwracalna – jeśli po podaniu pojawią się objawy lub nietolerancja leku, jej działania nie da się zatrzymać. Po zaprzestaniu wstrzyknięcia czas powrotu do zdrowia jest dłuższy niż w przypadku innych leków hormonalnych. Zaletą tej metody jest fakt, że nie zwiększa ryzyka zakrzepicy i jest odpowiednia dla kobiet z nadwagą – waga nie wpływa na efekt wstrzyknięcia.

Implanty podskórne

Implanty podskórne to stosunkowo nowa metoda antykoncepcji w Polsce. Polega na wszczepieniu małego pręcika (o długości 4 cm i średnicy 2 mm) w ramię, aby zapobiec ciąży przez 3 lata.

Według wskaźnika Pearla skuteczność implantu wynosi 0,01-0,06. Jest to metoda łatwo odwracalna, ponieważ implant można usunąć w dowolnym momencie.