Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Niemal co dziesiątą ciężarną kobietę dotyka tzw. cukrzyca ciążowa. Stan ten może powodować zagrożenie nie tylko dla matki, ale także rozwijającego się płodu. W okresie ciąży istotna jest regularna kontrola stężenia glikemii we krwi. W przypadku znacznego wzrostu stężenia glukozy, konieczne jest bezzwłoczne zgłoszenie się do lekarza. Jak rozpoznać objawy cukrzycy ciążowej i na czym polega to schorzenie? Czy insulinoterapia w okresie ciąży nie niesie dodatkowych zagrożeń?

Cukrzyca ciążowa – definicja

Cukrzyca ciążowa to schorzenie, u podłoża którego leży nietolerancja węglowodanów skutkująca zwiększonym stężeniem glukozy we krwi czasie ciąży. Najczęściej spotyka kobiety, u których przed zajściem w ciążę nie występował problem ze zwiększonym poziomem cukru we krwi. Zazwyczaj cukrzyca jest skutkiem zaburzeń gospodarki hormonalnej. Schorzenie udaje się rozpoznać między 24. a 28. tygodniem ciąży.
Ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej zwiększa się wraz z wiekiem i ilością przebytych ciąż, szczególnie dotyczy to kobiet, u których już wcześniej występowały problemy z podwyższonym stężeniem cukru.
Stwierdzony podwyższony poziom glikemi już na początku ciąży, może sugerować cukrzycę typu 2, która nie została zdiagnozowana przed zajściem w ciążę lub rozwijającą się w czasie ciąży cukrzycę typu 1.

Przyczyny

Główną a zarazem bezpośrednią przyczyną cukrzycy ciążowej są zaburzenia gospodarki hormonalnej. Ponadto, czynnikami sprzyjającymi rozwojowi schorzenia są: wiek powyżej 35 lat, więcej niż dwa przebyte porody, urodzenie dziecka z wadami rozwojowymi, zgon wewnątrzmaciczny. Narażone są również kobiety, u których występuje zespół policystycznych jajników, a także nadciśnienie tętnicze. Czynnikiem sprzyjającym jest także nadwaga oraz urodzenie dziecka o masie urodzeniowej ponad 4,5 kg.
Wśród pewnej grupy kobiet, cukrzyca ciążowa może wystąpić mimo braku wymienionych przyczyn. Jest to informacja dla ciężarnej, że najprawdopodobniej występują u niej predyspozycje genetyczne, a cukrzyca ciążowa może z czasem przeobrazić się w cukrzycę typu 2.

Objawy

• Wielomocz – glukoza jako substancja osmotyczna zatrzymuje wodę w organizmie, ma również właściwości łączenia się z wodą. U ciężarnej z cukrzycą ciążową wydalanie moczu jest bardzo częste i dochodzi nawet do 3 litrów na dobę. Często towarzyszącym objawem jest cukromocz – wydalanie glukozy wraz z moczem
• Napady głodu – skutkiem tych dolegliwości jest brak insuliny. Ciężarna odczuwa głód, mimo zwiększonego łaknienia
• Wzmożone pragnienie – związane z występowaniem wielomoczu
• Senność
• Odczucie zmęczenia
• Często występujące infekcje skórne, pęcherza oraz pochwy
• Mdłości
• Zaburzenia widzenia
• Gwałtowny przyrost wagi i wzrost płodu ponad normy stopnia zaawansowania ciąży

Diagnozowanie cukrzycy w ciąży

Pierwsze badanie poziomu glikemii powinno pomóc ocenić, czy u ciężarnej występuje cukrzyca ciążowa. Przeprowadza się je w 10 tygodniu ciąży. W przypadku uzyskania wyniku wskazującego na zwiększoną glikemię, należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży u każdej ciężarnej kobiety, powinien zostać przeprowadzony test obciążenia glukozą. Badanie polega na pobraniu krwi na czczo, następnie ciężarna proszona jest o wypicie 75 gram rozcieńczonej w wodzie glukozy. Badanie krwi wykonuje się ponownie po upływie godziny i dwóch godzin od wypicia roztworu. Wynik nieprzekraczający 140 mg% świadczy o tym, że nie ma ryzyka cukrzycy ciążowej.
W przypadku wyniku wyższego niż 140 mg% ale nieprzekraczającego 180 mg%, wykonuje się test diagnostyczny. Badanie podobne jest do testu obciążeniowego. Krew pobierana jest po upływie dwóch godzin od wypicia rozcieńczonej w płynie glukozy. Ciężarna otrzymuje skierowanie do poradni diabetologicznej w przypadku uzyskania wyniku wyższego niż 140 mg% po dwóch godzinach.
Warto pamiętać, że wynik testu obciążeniowego będzie wiarygodny, jeśli pacjentka zgłosi się na badanie na czczo, spożywając ostatni posiłek ok. 12 godzin wcześniej. Istotne jest również, aby nie spożywać zbyt dużej ilości słodyczy w przeddzień testu.

Powikłania

Brak odpowiedniej diagnozy lub podjętego leczenia w przypadku zaburzeń gospodarki węglowodanowej w ciąży, może mieć poważne skutki dla dalszego rozwoju płodu oraz dla organizmu matki.
Istnieje ryzyko wystąpienia makrosomii, czyli zwiększonej masy ciała dziecka po porodzie, w stosunku do wieku ciążowego. Kolejnym możliwym powikłaniem jest niedocukrzenie występujące u noworodka. Stan ten może negatywnie wpłynąć na rozwój komórek nerwowych. W okresie dojrzewania dzieci, których matki uskarżały się na cukrzycę ciążową, częściej pojawia się cukrzyca typu 2, nietolerancja glukozy, nadwaga a w konsekwencji otyłość.

Leczenie cukrzycy w ciąży

Po zdiagnozowaniu cukrzycy ciążowej oraz konsultacji z diabetologiem, niezwykle ważne jest zastosowanie się do diety pozwalającej unormować poziom cukru we krwi. W przypadku kobiet ciężarnych dieta powinna oscylować w okolicy 1800 kcal dziennie. Ważne jest spożywanie białka, którego wpływa na prawidłowy rozwój dziecka. W diecie zaleca się także unikanie cukrów prostych (występujących m. in. w słodyczach i sokach owocowych) a także tłuszczów. Prawidłowo ustalona dieta powinna uwzględniać masę ciężarnej, aktywność fizyczną, a także okres ciąży.

Ciężarne ze zdiagnozowaną cukrzycą powinny pamiętać o samokontroli glikemicznej z wykorzystaniem glukometru. Badanie to zaleca się wykonywać przynajmniej 4 razy dziennie (rano, przed śniadaniem, na minimum godzinę przed spożywanym posiłkiem).
Nie wolno zapomnieć o wizytach kontrolnych u lekarza. Pacjentka cukrzycowa powinna co dwa tygodnie zgłaszać się do lekarza, do ok. 34. tygodnia ciąży, a po 36. tygodniu zaleca się wizyty co tydzień. Lekarz prowadzący kontroluje pracę serca dziecka za pomocą KTG oraz sprawdza jego wielkość.
Jeśli kontrola poziomu glukozy przebiega bez problemów, a badania przeprowadzane w okresie ciąży są prawidłowe, nie ma żadnych przeciwwskazań do przeprowadzenia porodu siłami natury, zgodnie z planem. Poród powinien odbyć się w szpitalu specjalistycznym.

Insulinoterapia w ciąży

U kobiet z cukrzycą ciążową poziom cukru w godzinach porannych powinien utrzymać się do wartości 90 mg%, zaś po posiłku nie więcej niż 120 mg%. Wartości parametrów wyższe niż zalecane oraz brak skuteczności stosowanej diety, powinien być sygnałem do rozpoczęcia insulinoterapii. Leczenie to jest bezpieczne dla rozwijającego się płodu.
Insulina jest jedynym lekiem stosowanym na cukrzycę w ciąży. Przyjmowanie substancji odbywa się w formie zastrzyków- od 4 do 6 razy w ciągu dnia. Iniekcje stosuje się w udo, pośladek lub ramię, w zależności od czasu działania oraz zaleceń lekarza. Nie powinno się wykonywać zastrzyków w brzuch- mogą zaszkodzić dziecku a dodatkowo bywają czynnikiem stresogennym. Ustalenie czy insulina powinna być przyjmowana na noc lub przed spożywaniem posiłków, warunkowane jest wynikami glikemicznymi. Insulina to preparat, który możesz wykupić w aptece realizując e-Receptę wystawioną podczas konsultacji lekarskiej online.

Jak postępować podczas cukrzycy ciążowej?

Ciężarnej z cukrzycą zaleca się prowadzenie dzienniczka, w którym powinno się dokonywać wpisów dotyczących przyjętych dawek insuliny a także informacje o poziomie cukru we krwi. Warto notować także spożywane posiłki, nie zapominając przy tym o przekąskach.
Bardzo ważna w tym okresie jest również regularna aktywność fizyczna. Ruch wzmaga spalanie glukozy, zmniejszając insulinooporność tkanek, co powoduje zwiększenie ich wrażliwości na obecność insuliny. Wprowadzenie aktywności fizycznej powinno zostać skonsultowane z lekarzem, który pomoże dobrać najbardziej bezpieczną formę wysiłku.

Jak wygląda poród?

W trakcie porodu kobiety ze stwierdzoną cukrzycą ciążową, powinien być obecny lekarz neonatolog. Pomoże on ocenić stan dziecka.
W przypadku wystąpienia komplikacji lub wagi poniżej 4200 gramów, konieczna jest decyzja czy poród nie powinien odbyć się wcześniej. W takich przypadkach najczęściej stosuje się cesarskie cięcie, nie powinien on jednak nastąpić wcześniej niż przed 37. tygodniem ciąży.

Poziom glukozy we krwi najczęściej wraca do normy po porodzie. Powinno się go jednak kontrolować przez pierwsze dwa tygodnie połogu. Po 3 miesiącach od porodu zaleca się ponowne przeprowadzenie testu obciążenia glukozą. Jeśli problemy z glikemią nie kończą się wraz z porodem, konieczna jest stała opieka diabetologa.