Bóle brzucha – przyczyny, leczenie

Ból brzucha to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Może być krótki i niegroźny, ale też stanowić sygnał poważnego schorzenia wymagającego natychmiastowej pomocy. Ból może lokalizować się w różnych częściach jamy brzusznej – po prawej, lewej stronie lub w podbrzuszu – a jego charakter, natężenie i towarzyszące objawy pomagają w rozpoznaniu przyczyny. Warto wiedzieć, kiedy można sięgnąć po domowe sposoby, a kiedy konieczna jest konsultacja medyczna.

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu brzucha?

Ból brzucha może wynikać z wielu czynników – od błahych, takich jak wzdęcia czy niestrawność, po poważne choroby narządów wewnętrznych. Częstymi przyczynami są zatrucia pokarmowe, infekcje wirusowe i bakteryjne, zapalenia, choroby układu pokarmowego oraz bóle menstruacyjne. Czasami źródłem bólu są leki, stres lub urazy mechaniczne. U niektórych osób ból brzucha towarzyszy schorzeniom przewlekłym, jak refluks żołądkowo-przełykowy, kamica żółciowa czy wrzody żołądka i dwunastnicy.

Specjaliści wyróżniają trzy główne typy bólu brzucha: somatyczny, odniesiony i trzewny. Każdy z nich ma inne podłoże i objawy:

• Ból somatyczny jest ostry i zlokalizowany w konkretnym miejscu. Powstaje w wyniku podrażnienia otrzewnej lub ściany brzucha, często nasila się przy ruchu, kaszlu lub zmianie pozycji.
• Ból odniesiony odczuwany jest w innym miejscu niż jego źródło, np. ból barku przy chorobie pęcherzyka żółciowego. Wynika to z unerwienia różnych narządów przez te same nerwy.
• Ból trzewny jest tępy i rozlany, pojawia się w wyniku rozciągania lub ucisku narządów wewnętrznych. Często towarzyszą mu nudności, potliwość i uczucie osłabienia.

Co mówi lokalizacja bólu brzucha?

Lokalizacja bólu to kluczowa wskazówka diagnostyczna. Ból po prawej stronie może wskazywać na zapalenie wyrostka robaczkowego, wątroby lub dróg żółciowych. Jeśli ból pojawia się w nadbrzuszu i nasila po posiłku, może świadczyć o chorobie wrzodowej żołądka lub kamicy pęcherzyka żółciowego. Ból w podbrzuszu u kobiet bywa związany z cyklem miesiączkowym lub zapaleniem przydatków, natomiast u mężczyzn może wskazywać na problemy z prostatą. Silny, nagły ból to sygnał alarmowy – może być objawem perforacji przewodu pokarmowego, niedrożności jelit, skrętu jajnika lub tętniaka aorty brzusznej.

Czy ból brzucha może oznaczać nowotwór?

Choć większość przypadków bólu brzucha nie ma poważnego podłoża, czasem bywa on pierwszym objawem choroby nowotworowej. Rak żołądka, trzustki, jelit lub jajnika może przez długi czas rozwijać się bez wyraźnych objawów. Niepokój powinny wzbudzić sygnały takie jak: wzdęcia, uczucie pełności po jedzeniu, powiększenie obwodu brzucha, utrata masy ciała lub utrzymujące się bóle przez kilka tygodni. Jeśli takie objawy utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne.

Kiedy ból brzucha wymaga konsultacji lekarskiej?

Nie każdy ból brzucha oznacza konieczność natychmiastowej wizyty w szpitalu, jednak są sytuacje, które powinny wzbudzić niepokój. Do lekarza należy zgłosić się, gdy ból:

• jest nagły, silny lub nie ustępuje przez kilka godzin,
• towarzyszy mu gorączka, osłabienie, odwodnienie, zawroty głowy lub zaburzenia świadomości,
• występuje u kobiety w ciąży lub osoby w podeszłym wieku,
• wiąże się z wymiotami krwią lub smolistymi stolcami,
• promieniuje do klatki piersiowej, barku lub pleców i powoduje trudności w oddychaniu.

W przypadkach lżejszych, gdy objawy nie są alarmujące, warto rozpocząć od konsultacji zdalnej. Lekarz online może zebrać dokładny wywiad, zinterpretować objawy i doradzić, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka.

Jak lekarz diagnozuje przyczynę bólu brzucha?

Podczas wizyty specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad, pytając m.in. o charakter bólu, jego lokalizację, czas trwania, czynniki nasilające i łagodzące. Zapyta również o dietę, przyjmowane leki oraz wcześniejsze schorzenia. Ważne są też pytania o to, czy ból promieniuje, czy nasila się po posiłkach lub w określonej porze dnia. Następnie wykonuje się badanie palpacyjne brzucha, które pozwala ocenić napięcie powłok, wielkość i bolesność narządów. W razie potrzeby lekarz może zlecić badania laboratoryjne lub obrazowe, np. USG jamy brzusznej, tomografię komputerową lub gastroskopię.

Jak leczy się bóle brzucha?

Leczenie bólu brzucha zależy od przyczyny dolegliwości. Wyróżnia się leczenie objawowe i leczenie przyczynowe. Leczenie objawowe stosuje się, gdy ból ma łagodny przebieg i nie wymaga natychmiastowej interwencji. Polega na odpoczynku, nawadnianiu organizmu i stosowaniu lekkostrawnej diety. Jeśli dolegliwości spowodowane są zgagą lub nadkwasotą, pomagają leki zobojętniające kwas żołądkowy. W przypadku zatrucia lub infekcji jelitowej należy pić dużo płynów, najlepiej małymi łykami, aby zapobiec odwodnieniu.

Leczenie przyczynowe obejmuje:

• modyfikację diety – ograniczenie tłustych i ciężkostrawnych potraw, jedzenie mniejszych porcji, unikanie alkoholu i napojów gazowanych,
• farmakoterapię – antybiotyki, leki przeciwzapalne, rozkurczowe lub osłonowe w zależności od rozpoznania,
• leczenie chirurgiczne – w przypadkach ostrych, takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego, perforacja żołądka czy niedrożność jelit.

Jak zapobiegać bólom brzucha?

Profilaktyka ma kluczowe znaczenie, zwłaszcza u osób, które często doświadczają dolegliwości żołądkowych. Aby zmniejszyć ryzyko bólu brzucha, warto:

• pić odpowiednią ilość wody i regularnie się nawadniać,
• spożywać zbilansowane posiłki w regularnych odstępach,
• unikać przejadania się i ciężkostrawnych potraw,
• dbać o higienę – zawsze myć ręce przed jedzeniem,
• ograniczyć przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które mogą podrażniać żołądek,
• wprowadzić codzienną aktywność fizyczną, która wspiera pracę układu trawiennego.

W przypadku łagodnych dolegliwości pomocne bywa odpoczynek i unikanie stresu, który często nasila objawy ze strony przewodu pokarmowego. Osoby pracujące, które z powodu silnych dolegliwości nie są w stanie wykonywać obowiązków, mogą skorzystać z krótkiego zwolnienia lekarskiego.

Jeśli bólowi brzucha towarzyszą inne niepokojące objawy, nie należy zwlekać z kontaktem z lekarzem. W wielu przypadkach można uzyskać pomoc zdalnie – lekarz online może wystawić recepta online lub w razie potrzeby L4 online. Konsultacja zdalna to szybki i wygodny sposób, by uzyskać profesjonalną poradę i uniknąć niepotrzebnej wizyty w szpitalu, jeśli stan nie wymaga pilnej interwencji.