Antybiotyki – jak działają i co się dzieje z organizmem po ich odstawieniu?

Jak działają antybiotyki na bakterie i organizm człowieka?

Antybiotyki to substancje stworzone z myślą o walce z bakteriami. Ich zadaniem jest albo je zabijać (działanie bakteriobójcze), albo hamować ich wzrost (bakteriostatyczne). Działają na różne mechanizmy – jedne niszczą ścianę komórkową bakterii, inne blokują jej syntezę białek. Niektóre mają wąskie spektrum, czyli działają na konkretne szczepy, inne szerokie – eliminują wszystko, co napotkają na drodze. I tu zaczynają się schody.

Organizm ludzki, oprócz komórek własnych, jest też domem dla bilionów mikroorganizmów, z których wiele dba o nasze zdrowie – szczególnie w jelitach. Problem w tym, że antybiotyk nie rozróżnia „wroga” od „sojusznika”. Atakuje wszystko. I właśnie dlatego po antybiotykoterapii niektórzy czują się gorzej niż przed – bo zdrowie zaczyna się w jelitach.

Ile czasu antybiotyk zostaje w organizmie?

To, jak długo antybiotyk pozostaje w Twoim ciele, zależy od wielu czynników: rodzaju leku, sposobu przyjmowania, metabolizmu, a nawet wieku. Kluczowym pojęciem jest tzw. okres półtrwania – czyli czas, w którym stężenie substancji we krwi spada o połowę.

Niektóre antybiotyki mają okres półtrwania rzędu 1-2 godzin, inne – nawet kilkanaście. Ale to nie znaczy, że po kilku godzinach lek znika bez śladu. W praktyce organizm potrzebuje od 24 do 72 godzin (czasem nawet do 7 dni), aby całkowicie się go pozbyć. W niektórych przypadkach metabolity antybiotyku są obecne jeszcze dłużej – np. w tkankach, moczu czy mleku matki.

Skutki uboczne antybiotyków – nie tylko biegunka

Najbardziej znanym skutkiem ubocznym antybiotyków jest biegunka – i nie bez powodu. Dochodzi do niej, gdy probiotyczne bakterie w jelitach zostają zniszczone, a miejsce po nich zajmują patogeny. Ale skutków jest więcej.

Wysypki, nudności, bóle głowy, osłabienie, wzdęcia – to tylko wierzchołek góry lodowej. Niektóre antybiotyki mogą prowadzić do poważniejszych problemów: uszkodzenia wątroby, nerek, a nawet wywołać reakcje alergiczne lub zaburzenia neurologiczne. Zdarza się też tzw. zespół rzekomobłoniastego zapalenia jelit, czyli powikłanie wywołane przez toksyny bakterii Clostridioides difficile.

Ale jest jeszcze jeden problem – oporność. Im częściej i nieodpowiedzialniej sięgamy po antybiotyki, tym szybciej bakterie uczą się z nimi walczyć. I w końcu przestają działać.

Jak pozbyć się resztek antybiotyku z organizmu?

Organizm oczyszcza się sam – ale można mu w tym pomóc. Najwięcej pracy wykonują wątroba i nerki. Dlatego po antybiotykoterapii warto zatroszczyć się o ich kondycję. Jak? Oto kilka praktycznych kroków:

• Nawadniaj się – woda wspiera proces filtracji nerkowej i pomaga usuwać metabolity leków.
• Jedz warzywa bogate w błonnik – marchew, brokuły, seler naciowy wspomagają perystaltykę jelit i przyspieszają usuwanie resztek leku.
• Wprowadź fermentowane produkty – kiszonki, zakwas buraczany, kefir (jeśli tolerujesz nabiał) – to naturalne źródła probiotyków.
• Unikaj używek – kawa i alkohol obciążają wątrobę, która i tak ma już sporo roboty.
• Zadbaj o odpoczynek – sen i regeneracja pomagają układowi immunologicznemu wrócić do normy.

Jak odbudować florę bakteryjną jelit?

To jedno z najczęstszych pytań po zakończeniu kuracji. Flora bakteryjna może odbudowywać się sama, ale warto jej pomóc. Jak?

• Probiotyki – najlepiej naturalne (kiszonki, fermentowane warzywa). Jeśli sięgasz po suplementację, skonsultuj to z lekarzem – ważne są szczepy bakterii i ich ilość.
• Prebiotyki – czyli pokarm dla dobrych bakterii. Znajdziesz je w cebuli, porze, topinamburze, bananach, cykorii (jeśli je tolerujesz).
• Unikaj cukru i przetworzonych produktów – karmią złe bakterie i grzyby, które mogą się namnożyć po antybiotykoterapii.

Antybiotyk a odporność – jak ją wspierać po leczeniu?

Antybiotyk nie tylko oczyszcza z bakterii – może też osłabić układ odpornościowy. Dlatego po kuracji warto zadbać o jego wzmocnienie:

• Sen i regeneracja – to podstawa zdrowia immunologicznego.
• Dieta bogata w witaminy A, C, E oraz cynk i selen – pomagają w regeneracji.
• Umiarkowany ruch – spacery, joga, lekki stretching – nie forsuj się, ale pozostań aktywny.
• Unikaj stresu – jeśli tylko możesz, daj sobie czas na regenerację psychofizyczną. Antybiotyk to poważna ingerencja w ciało – nie bagatelizuj jej.

Źródła:

1. Spellberg, B. (2019). Duration of Antibiotic Therapy: Shorter Is Better. Open Forum Infectious Diseases, 6(10), ofz360.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6736742/​

2. National Health Service (NHS). (2019). Side effects – antibiotics. NHS UK.  https://www.nhs.uk/conditions/antibiotics/side-effects

3. Mayo Clinic Staff. (n.d.). Antibiotic-associated diarrhea – Symptoms & causes. Mayo Clinic.  https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/antibiotic-associated-diarrhea/symptoms-causes/syc-20352231​