Szkarlatyna – jak ją rozpoznać i jak leczyć?

Płonica, znana również jako szkarlatyna, to jedna z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Wywołują ją toksyny produkowane przez paciorkowce β-hemolizujące z grupy A. Choroba ma zazwyczaj gwałtowny przebieg i charakteryzuje się typowymi objawami, które ułatwiają jej rozpoznanie. Sprawdź, jak wygląda szkarlatyna, w jaki sposób można się nią zarazić i jakie leczenie jest najskuteczniejsze.

Jakie są najważniejsze objawy szkarlatyny?

Płonica rozpoczyna się nagle i często bywa mylona z anginą paciorkowcową. Jednym z pierwszych objawów jest wysoka gorączka, sięgająca 39–40°C, utrzymująca się zwykle przez 2–3 dni. Typowy dla szkarlatyny jest także ból gardła, trudności w przełykaniu, powiększone węzły chłonne i ogólne złe samopoczucie.

Szczególnie charakterystyczny jest tzw. malinowy język, czyli język o żywoczerwonym zabarwieniu, z widocznymi brodawkami. Kolejnym objawem jest drobna, czerwona wysypka, która pojawia się najpierw w zgięciach łokciowych, pachwinach i na brzuchu, a później obejmuje całe ciało. Plamki bledną po naciśnięciu, co odróżnia szkarlatynę od innych chorób wysypkowych. Po kilku dniach wysypka ustępuje, a skóra zaczyna się złuszczać, szczególnie na dłoniach i stopach.

Jak diagnozuje się płonicę?

Rozpoznanie szkarlatyny lekarz stawia przede wszystkim na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. Wywiad i badanie pacjenta są najważniejsze, ale w razie wątpliwości stosuje się dodatkowe badania: wymaz z gardła, szybkie testy antygenowe wykrywające paciorkowce oraz badania krwi, takie jak morfologia czy CRP.

Wysypka w szkarlatynie ma swoje typowe rozmieszczenie – nie występuje na wewnętrznej stronie dłoni i stóp, ani w okolicy ust i brody. To ważny sygnał diagnostyczny, który ułatwia lekarzowi odróżnienie jej od odry, różyczki czy innych chorób przebiegających z wysypką.

W jaki sposób można zarazić się szkarlatyną?

Płonica to choroba bardzo zakaźna. Najczęściej chorują dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, ale na zakażenie narażeni są także dorośli. Bakterie rozprzestrzeniają się drogą kropelkową – podczas kaszlu, kichania, a nawet rozmowy. Źródłem zakażenia może być chory na szkarlatynę lub anginę paciorkowcową, jeśli wywołują ją szczepy wytwarzające toksyny. Możliwe jest również zakażenie poprzez kontakt z przedmiotami skażonymi śliną chorego lub nosiciela.

Okres wylęgania choroby wynosi zwykle od 2 do 5 dni. Osoba chora staje się zakaźna już na dzień przed wystąpieniem objawów i pozostaje nią aż do zakończenia antybiotykoterapii.

Jak skutecznie chronić się przed płonicą?

Nie istnieje szczepionka przeciwko szkarlatynie, dlatego kluczowe znaczenie ma profilaktyka higieniczna. Należy regularnie myć ręce, unikać kontaktu z osobami chorymi i nie dzielić się z nimi naczyniami ani sztućcami. Szczególną ostrożność warto zachować w sezonie jesienno-zimowym, gdy liczba infekcji rośnie. Dzieci powinny być uczone podstawowych zasad higieny – zakrywania ust przy kaszlu i kichaniu czy częstego mycia rąk po powrocie z przedszkola lub szkoły.

Na czym polega leczenie szkarlatyny?

Szkarlatyna to choroba bakteryjna, dlatego podstawą leczenia jest antybiotykoterapia. Najczęściej stosuje się penicylinę, a u osób uczulonych – antybiotyki makrolidowe lub cefalosporyny. Kuracja trwa zwykle 10 dni i powinna być przeprowadzona do końca, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko powikłań i nawrotu choroby.

Oprócz antybiotyku zaleca się leczenie objawowe: obniżanie gorączki lekami przeciwgorączkowymi, nawadnianie, odpoczynek i stosowanie łagodzących płukanek do gardła. Pacjent powinien pozostać w izolacji przez co najmniej 24 godziny od rozpoczęcia antybiotykoterapii, aby nie zarażać innych.

Jakie mogą być powikłania szkarlatyny?

Nieleczona lub źle leczona szkarlatyna może prowadzić do groźnych powikłań. Do najczęstszych należą: gorączka reumatyczna, zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie ucha środkowego czy ropne zapalenie węzłów chłonnych. Dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie choroby i konsekwentne stosowanie zaleconych leków.

Świadomość objawów płonicy pozwala na szybkie zgłoszenie się do lekarza i rozpoczęcie leczenia. Dzięki antybiotykom szkarlatyna nie jest dziś chorobą śmiertelną, jak bywało w przeszłości, jednak nadal pozostaje zagrożeniem dla zdrowia, jeśli zostanie zignorowana. Znajomość pierwszych symptomów, odpowiednia profilaktyka i przestrzeganie zaleceń lekarskich to najlepsza ochrona przed powikłaniami.

FAQ o szkarlatynie

1. Ile trwa szkarlatyna? Objawy choroby zwykle utrzymują się od 7 do 10 dni, a antybiotykoterapia skraca czas trwania infekcji i okres zakaźności.
2. Czy można zachorować na szkarlatynę więcej niż raz? Tak, odporność po przechorowaniu nie jest pełna. Możliwe jest kilkukrotne zachorowanie w ciągu życia.
3. Kiedy dziecko może wrócić do szkoły po szkarlatynie? Zwykle po 24 godzinach od rozpoczęcia antybiotykoterapii pacjent przestaje być zakaźny, ale powrót do szkoły powinien nastąpić dopiero po ustąpieniu gorączki i poprawie samopoczucia.
4. Czy szkarlatyna jest groźna dla dorosłych? Choć choroba występuje głównie u dzieci, dorośli także mogą się zarazić. U nich przebieg bywa cięższy i częściej prowadzi do powikłań.
5. Czy szkarlatyna wymaga hospitalizacji? Większość przypadków leczy się w domu, jednak w ciężkich sytuacjach – przy powikłaniach lub bardzo wysokiej gorączce – konieczna może być hospitalizacja.
6. Czy szkarlatyna może być mylona z innymi chorobami? Tak, jej wysypka bywa podobna do tej w różyczce czy odrze. Dlatego rozpoznanie zawsze powinno być potwierdzone przez lekarza.
7. Czy szkarlatynę można przejść bez wysypki? Tak, zdarzają się postacie nietypowe, w których wysypka jest bardzo słaba lub nie występuje. Wtedy choroba przypomina anginę paciorkowcową.
8. Czy antybiotyk zawsze działa w leczeniu szkarlatyny? Przyczyną choroby są paciorkowce, dlatego odpowiednio dobrana antybiotykoterapia jest skuteczna. Ważne, by przyjmować lek zgodnie z zaleceniami lekarza.
9. Jakie powikłania może dać szkarlatyna? Do najgroźniejszych należą gorączka reumatyczna, zapalenie nerek, ropne zapalenia ucha i powikłania kardiologiczne.
10. Czy istnieje szczepionka przeciwko szkarlatynie? Obecnie nie ma szczepionki chroniącej przed tą chorobą. Najważniejsze są higiena i szybkie leczenie antybiotykiem po rozpoznaniu.