Śmiertelnie niebezpieczna roślina znów pojawiła się w Polsce. Łatwo ją pomylić z natką
Z pozoru niewinna i delikatna. Liście przypominają natkę marchewki, kwiaty mogą skojarzyć się z koprem. A jednak cykuta, czyli szczwół plamisty, to jedna z najbardziej toksycznych roślin w Europie – obecna również w Polsce. Wiosną i latem rozprzestrzenia się szczególnie intensywnie, zwłaszcza na terenach wilgotnych, porośniętych trawami. I choć dziś nikt celowo nie wykorzystuje jej do egzekucji, jak w czasach starożytnych, nadal zbiera śmiertelne żniwo – głównie przez nieuwagę i brak wiedzy.
Jak wygląda cykuta i gdzie można ją spotkać?
Cykuta (Conium maculatum) rośnie dziko niemal w całym kraju – szczególnie lubi brzegi rzek, bagna, nieużytki i skraje lasów. Może osiągać nawet 2 metry wysokości, a jej łodyga bywa czerwonawo nakrapiana – stąd nazwa „plamista”. Najczęściej jednak mylona jest z dziką pietruszką, koperkiem czy selerem – szczególnie w początkowej fazie wzrostu. Ma pierzaste liście, a kwiaty zebrane są w białe baldachy. Jej zapach jest nieprzyjemny i mysi – ale w terenie rzadko kto zwraca na to uwagę.
Objawy zatrucia cykutą – jak szybko pojawiają się symptomy?
Zatrucie cykutą może nastąpić nawet po kontakcie z uszkodzoną skórą, jednak najczęstsze przypadki dotyczą połknięcia fragmentów rośliny. Już po 20 minutach mogą wystąpić pieczenie w ustach, ślinotok, nudności. W kolejnych etapach pojawiają się niekontrolowane skurcze mięśni, drgawki, odrętwienie, trudności z oddychaniem. Co szczególnie niepokojące – zatruty człowiek zachowuje świadomość aż do momentu porażenia układu oddechowego.
Śmierć może nastąpić w ciągu kilku godzin, dlatego szybka reakcja i wezwanie pogotowia są absolutnie kluczowe. Objawami alarmowymi są też piana z ust, rozszerzone źrenice, osłabienie i ból mięśni. Toksyna zawarta w roślinie – koniina – atakuje układ nerwowy wyjątkowo szybko.
Dlaczego cykuta bywa mylona z jadalnymi roślinami?
Niestety, to właśnie łudzące podobieństwo do jadalnych ziół jest głównym powodem przypadkowych zatruć. Młode liście przypominają natkę marchewki lub pietruszki, a korzeń – słodkawy w smaku – bywa mylony z selerem lub pasternakiem. Najwięcej przypadków dotyczy dzieci, które nieświadomie żują rośliny zerwane z łąki. Dorośli również bywają ofiarami – cykuta trafia do domów przypadkiem, np. jako „zielone uzupełnienie” bukietów polnych kwiatów.
Historia trucizny – Sokrates i ciemna karta starożytności
Cykuta ma swoje miejsce nie tylko w medycynie sądowej, ale też w historii. To właśnie nią, według przekazów, otruto Sokratesa – greckiego filozofa, któremu wykonano wyrok śmierci w 399 r. p.n.e. Choć dziś nie stosuje się jej celowo, jej toksyczne właściwości są znane od wieków i nadal niezwykle groźne. Świadomość społeczna w tym temacie pozostaje jednak niska.
Jak chronić dzieci i siebie przed zatruciem cykutą?
Przede wszystkim – nie zrywaj nieznanych roślin na łąkach, skrajach lasów ani nad wodą. Nie dodawaj ich do bukietów i nie pozwalaj dzieciom się nimi bawić. Naucz najmłodszych, że nie wolno próbować żadnych roślin znalezionych na zewnątrz, nawet jeśli wyglądają apetycznie. Jeśli podejrzewasz zatrucie – nie zwlekaj z wezwaniem pomocy. Nawet jeśli objawy jeszcze nie wystąpiły, czas w tym przypadku gra kluczową rolę.
Źródła:
medonet.pl
Polunin, A. V., Simonova, A. Yu., & Potskhveriya, M. M. (2024). Mild‑to‑severe poisoning due to Conium maculatum as toxic herb: a case series. Sklifosovsky Journal of Emergency Medical Care.
Wikipedia contributors. (2025). Conium maculatum. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Conium_maculatum
